Οδοιπορικό στον ... πολιτισμό

Εκδηλώσεις για το ναό του Επικούριου Απόλλωνα

Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα τον Αύγουστο του 2010

Το ’βαλαν στόχο κάποιοι να ξεριζώσουν τον πολιτισμό από την πατρίδα μας... Εξάλλου, η κρίση που περνούμε είναι λιγότερο οικονομική. Είναι κυρίως κρίση κοινωνική, κρίση συλλογικότητας έναντι μιας άκρατης και βίαιης ατομικότητας που ταλανίζει τον κοινωνικό ιστό χρόνια τώρα. Και ο πολιτισμός είναι προϊόν συλλογικότητας.

Αυτό το μήνυμα θέλησαν να δώσουν μια δυναμική ομάδα Φιγαλιωτών – και όχι μόνο –, ξεκινώντας, πριν ακόμα χαράξει, ώστε να προλάβουν την ανατολή του ήλιου στο μνημείο – σημείο αναφοράς - της περιοχής, το ναό του Επικουρείου ή Υπερβόρειου Απόλλωνα. Όλα αυτά με την έμπνευση και καθοδήγηση του καθηγητού της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ιωάννου Χατζηγώγα και την συμπαράσταση του Δημάρχου μας και του Δημοτικού Συμβουλίου, του Συλλόγου των Φιγαλιωτών της Αθήνας και του Συλλόγου των Ν.Φιγαλιωτών (Ζουρτσάνων) Αθήνας και Πειραιά και με συμπορευτή πάντα και αρχηγό τον καλεσμένο μας τον ίδιο τον κ. καθηγητή.

Και η προσπάθεια να γευτεί η ομάδα την Ανατολή στο χώρο του μνημείου δε διαπνέονταν από μια μονοσήμαντη φυσιολατρική ή – εν τέλει – παγανιστική διάθεση. Είχε ουσιαστικό προσανατολισμό: να βιώσει κανείς εκ του σύνεγγυς πώς το φώς της Ανατολής περνούσε κατευθείαν στην ανατολική πλευρά του ναού και έβρισκε διέξοδο στο κέντρο του οικοδομήματος, εκεί όπου κορινθιακός κίονας δέσποζε επιβλητικά αντί αγάλματος ή ξόανου, όπως συνέβαινε στον Παρθενώνα. Το παραπάνω είναι ένα από τα αναπάντητα ερωτήματα που απασχολούν την επιστήμη, όπως εξήγησε ο κύριος καθηγητής, όπως ζητούμενο είναι αν ο ναός παρουσιάζει μια ελαφρά διολίσθηση – στηριζόμενος σ’ έναν κεντρικό άξονα – έτσι ώστε να βρίσκεται πάντα σε προσανατολισμό – Βορρά-Νότου, μια και το σημείο του Βορρά που ανίχνευσαν οι πρόγονοί μας στον έναστρο ουρανό δεν είναι συνεχώς σταθερό και αμετάβλητο για χρόνια ή και αιώνες.

O ήλιος βγαίνει από το Λύκαιο όρος και φωτίζει τον Eπικούριο.

Ξεχωριστό, λοιπόν, το μνημείο με τον όχι συχνό προσανατολισμό των αρχαίων ναών – προς ανατολάς – αλλά με κατεύθυνση Βορρά-Νότου. Ξεχωριστό όμως κάνει ένα μνημείο και ο τεχνίτης που το φιλοτέχνησε, αφού τόσο ο αρχιτέκτονας Ικτίνος, όσο και γλύπτης Φειδίας είχαν αποτυπώσει ήδη την καλλιτεχνική τους σφραγίδα και δεξιότητα στον Παρθενώνα των Αθηνών, το μνημείο αναφοράς του κλασικού ελληνισμού και της πολιτισμένης ανθρωπότητας.

Aπό την ξενάγηση στον Eπικούριο.

Αφού – στη συνέχεια – η ομήγυρη γνώρισε από κοντά τον περίπτερο ναό, σκεπασμένο από ισχυρή τέντα και βρισκόμενο σε κατάσταση αναστύλωσης και ανασυγκρότησης – μια και τα θεμέλιά του έχουν χάσει το μολύβι που τα συγκρατούσε, όταν αυτό χρησιμοποιήθηκε για πολεμικούς σκοπούς, - κατευθύνθηκε στην κορυφή του όρους Κωτίλιο, όπου υπήρχαν απομεινάρια μόνο, δύο αρχαιότερων ναών, της Αθηνάς και της Αφροδίτης.

Μετά τη ζωηρή εντύπωση που άφησε η ξενάγηση στο κλασικό αυτό αριστούργημα – τον Επικούρειο Απόλλωνα – που φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 430 και 420 π.Χ., αλλά και τη μελαγχολία που άφησε το γεγονός ότι η ζωφόρος «κοσμεί» ένα άλλο Μουσείο, το Βρετανικό, μίλια μακριά, προϊόν και αυτό κλοπής, αλλά και διεκδίκησης της ελληνικής ψυχής από τους πρώην «προστάτες» του ...., η ομάδα με το μισθωμένο λεωφορείο γνώρισε τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Φιγαλίας.

Το κατέβασμα από το βουνό άφησε πίσω του τον διαπεραστικό και ψυχρό πρωϊνό αέρα και έτσι ο πρωϊνός ήλιος έκανε πιο αισθητή την παρουσία του ...

Η συνάντηση με τον βουλευτή και αντιπρόεδρο της Βουλής, κ. Β. Πολύδωρα, έδωσε έναν ξεχωριστό τόνο στην όλη ατμόσφαιρα, αφού τόσο ο ίδιος, αλλά και πολλά μέλη της ομάδας κατέθεσαν τη γνώση και τον προβληματισμό τους γύρω από τα ευρήματα. Έτσι ακούστηκαν οι Συμπολιτείες που ήκμασαν και που ανήκαν οι Φιγαλείς, τα αρχαία ιερά που κοσμούσαν την περιοχή – θρησκευτικά αλλά και πολιτικά κέντρα – αλλά και νεότεροι χριστιανικοί ναοί που χτίστηκαν στα θεμέλια αυτών και που συνέχισαν και εδραίωσαν την ιερότητα του χώρου.

Η ξενάγηση σε Βυζαντινό ναό και σε εκθεσιακό χώρο της περιοχής ολοκλήρωσαν την επίσκεψη στο χώρο της παλιάς ή αρχαίας ή απλώς Φιγαλίας, με τα απομεινάρια του παλιού της τείχους να χαράζουν τα όρια του χώρου, σα να διεκδικούν και αυτά σε πείσμα των καιρών την πατρότητα του χώρου και να μαρτυρούν τη συνέχεια του πολιτισμού και της παράδοσης.

Τέλος το ξεδίψασμα στη δροσιά και τη σκιά της αρχαίας Κρήνης στην αρχαία Φιγαλία, με τα πλούσια εδέσματα που παραχώρησε ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Φιγαλίας κ. Γεώργιος Ζάγκος και ο πρόεδρος του συμβουλίου του δημοτικού διαμερίσματος Φιγαλίας κ.Αθαν.Κοκκίνης, βοήθησαν όλους να αναπολήσουν τις εμπειρίες εκείνες του σαββατιάτιου πρωϊνού και να βιώσουν τις αξίες που αναδύει μια παράδοση που έχει παρελθόν, έχει συνέχεια και παλεύει σ’ ένα μελαγχολικό παρόν που έχει αποθεώσει την ατομικότητα ...

Mετά την ξενάγηση, ξεκούραση στην αρχαία Kρήνη.

Αρκεί η όποια προσέγγιση του παρελθόντος να μην παλινδρομήσει σε μια στείρα και μονομερή αρχαιοπληξία, μια και η Βυζαντινή Χριστιανική συνέχεια, αλλά και η νεότερη παράδοση του ελληνισμού – άγνωστη συχνά στους τεχνοκράτες επικριτές των νεοελλήνων – θεμελιώνουν όλο αυτό το πολιτισμικό οικοδόμημα που καλύπτει μια αξεδιάλυτη ενότητα και παρουσία στο χρόνο και το χώρο.

O καθηγητής του A.Π.Θ. κ. I. Xατζηγώγας κατά τη βραδινή ομιλία του

με θέμα «Tο προσωρινό στέγαστρο, οι κρυμμένες αξίες και το μέλλον

του ναού του Eπικούριου Aπόλλωνα»

Θερμές απομένουν οι ευχαριστίες στον Δήμαρχο κ.Ιωάννη Πιπιλή, στον κ. Βασίλειο Γλούμη, δημοτικό σύμβουλο και πρόεδρο του συλλόγου Ζουρτσάνων Αθήνας, όπως και στην αεικίνητη κ. Μίνα Κέκη επίσης δημοτική σύμβουλο.

... και το πολυπληθές ακροατήριό του

στην κεντρική πλατεία της Nέας Φιγαλίας.

Ως επίλογος ή υστερόγραφο θα ακουστούν οι εντυπώσεις του μικρού Στέφανου 6½ ετών, του νεότερου μέλους αυτής της μικρής ομήγυρης που αναζητά και αφουγκράζεται την πολιτισμική συλλογικότητα και συνέχεια:

«Μου άρεσε όταν ανεβήκαμε στην κορυφή, όταν είδαμε το ναό, όταν είδαμε τον άλλο, τον μικρό ναό, και όταν είδαμε την Ανατολή».

Γιώργος Γκόλιος

Φιλόλογος Υπεύθυνος ΣΕΠ, Νέας Γενιάς Ζηρίδη